Een Steamlab in de academie: zuurstof voor crossovers

Het Steamlab is een plek waar samengewerkt wordt aan projecten op de grens tussen analoog en digitaal. Het lab brengt disciplines en makers met elkaar in contact. Crossovers komen hier vanzelfsprekend tot stand. Directeur Niko Van Stichel en labverantwoordelijke Nathan van Esbroeck vertellen hoe dat in zijn werk gaat. 

Niko Van Stichel: ​“De vraag kwam van verschillende bewoners en studenten die op zoek waren naar zo’n lab, maar die voor bijvoorbeeld lasercutting naar Antwerpen of Gent moesten. Zij stelden hun vraag aan de lokale politici. Toen ik hoorde dat er plannen waren, stelde ik voor om dat binnen de academie te faciliteren. We hadden toen al een bescheiden uitrusting met een 3D-printer, maar dat wilden we graag uitbreiden. Voor ons is dat een win-win. We hebben grote afdelingen mode en schoenontwerp die heel innovatief werken. En ook in de traditionelere richtingen zoals beeldhouwen of illustratieve vormgeving zien we mogelijkheden.” 

De eerste zaadjes werden geplant in 2018. Het nieuwe bestuur wilde er middelen voor vrijmaken op voorwaarde dat het niet alleen voor de academie zou zijn, maar voor een bredere doelgroep. De stad ging eveneens akkoord om een labverantwoordelijke aan te stellen (2/​5de FTE). In het voorjaar van 2023 ging het nieuwe Steamlab open in de ondertussen grondig verbouwde academie. 

Wie komt naar jullie Steamlab?

Niko Van Stichel: ​“In eerste instantie onze eigen leerlingen en de leerlingen van de scholen met wie we samenwerken. We hebben verschillende kunstkuurprojecten lopen, twee met scholen die kunstrichtingen aanbieden en nu ook met een eerste graad ASO. Het is mooi om te zien hoe gemotiveerd deze leerlingen de mogelijkheden gebruiken voor vakken zoals geschiedenis of Latijn. Mensen van buitenaf - studenten die hoger kunstonderwijs volgen, bedrijven of makers – kunnen twee dagen in de week hier terecht. Ze hoeven niet ingeschreven te zijn, maar ze moeten zich wel engageren om de toestellen te leren kennen. Nathan geeft die introductie. Daarna krijgen ze toelating om met dat toestel te werken.” 

Nathan Van Esbroeck: ​“De eerste keer is het voor iedereen nieuw. Ik leg dan de machine uit en na drie keer kunnen ze er zelf mee weg. Het is tof dat alle machines hier bij elkaar staan, zo raken mensen door elkaar geïnspireerd. Deze werkplek biedt zuurstof en maakt crossovers mogelijk. Dat stemt overeen met de tendens in beeldende kunsten waarbij de grenzen tussen verschillende disciplines vervagen. Er ontstaan ook mooie co-creaties tussen leerlingen: meer technisch ingestelde leerlingen helpen anderen. We hadden ooit twee leerlingen die zelf een 3D-scanner gemaakt hebben. Een van die leerlingen is IT gaan studeren en hij is nog altijd betrokken bij het lab.” 

Dit lab is uitgerust met een indrukwekkende reeks machines. Hoe komen jullie hieraan? 

Niko Van Stichel: ​“Toen het lab verhuisd is naar deze ruimte, hadden we er al een aantal maar dat hebben we stevig kunnen uitbreiden dankzij connecties en donaties. Via een start-upbedrijf dat hier onderdak vond, kwam er een lasercutter. Met de middelen van de stad breiden we het materiaal stap voor stap uit. Bij het kiezen van toestellen kijken we naar onze pijlers. Leerkrachten geven aan waar ze nood aan hebben. Voor de textielafdelingen hebben we bijvoorbeeld een digitale borduurmachine en een sublimatieprinter waarmee je tot in de vezel van het textiel kunt printen. Ook voor werken op papier hebben we toestellen aangekocht, zoals een risograafprinter die voor artists books gebruikt wordt. En daarnaast zijn er de lasercutters, 3D-freesmachines en het klassieke gereedschap.” 

Hoe reageren de leerkrachten?

Niko Van Stichel: ​“In het voortraject hebben we onze leerkrachten bijgeschoold. Zij kunnen hier komen werken met hun leerlingen op voorwaarde dat ze een bepaald toestel kennen. We merken nu dat de drempel verlaagd is. Sommige leerkrachten hadden er aanvankelijk schrik van, maar nu omarmen velen de innovatieve mogelijkheden. Ik vind het belangrijk dat je de schotten tussen richtingen weghaalt, ook tussen het technische en het artistieke. We hebben overigens naast het Steamlab nog een technische werkplaats die door alle leerlingen gebruikt kan worden.” 

Hoe organiseren jullie de werking?

Nathan Van Esbroeck: ​“Op de openlabmomenten mogen mensen gewoon komen en zich registreren. We hebben een huishoudelijk reglement met een aantal afspraken. Wat het materiaal betreft, kopen leerlingen het materiaal dat ze gebruiken. Voor de workshops is er een retributieregeling.” 

Is jullie lab goed bekend bij het brede publiek in Sint-Niklaas? 

Niko Van Stichel: ​“Dat groeit gestaag. Het zijn vooral de volwassenen die de weg vinden naar het lab. Kinderen en jongeren komen in klasverband of met Kunstkuur. De stad organiseert elk jaar een voorstellingsmoment voor de verschillende stedelijke diensten. Dat is voor ons een kans om het Steamlab voor te stellen. Met effect: zo komen binnenkort de leerlingen van de technische secundaire school die een gezelschapsspel ontworpen hebben dat hier uitwerken.”