Meer dan helft leerlingen vindt weg naar CLB

Naast individuele contacten met leerlingen ondersteunde het CLB de Vlaamse jongeren ook door o.a. preventieve informatiesessies of klasgroepacties rond welbevinden. Er werd ook schoolondersteunend gewerkt door het inzetten van consultatieve leerlingenbegeleiding en de signaalfunctie.

Focus op vier domeinen

De begeleiding door de CLB’s werkt rond vier domeinen, waarmee we vandaag alle leerlingen de beste kansen willen geven: onderwijsloopbaan (34,1% van de interventies), psychosociaal functioneren (30%), leren en studeren (28,3%) en preventieve gezondheidszorg (7,2%). De percentages weerspiegelen enkel de vraaggestuurde werking van het CLB, bijvoorbeeld individuele contactmomenten in het kader van een begeleiding.

Enkele opvallende trends uit schooljaar 2023-2024

Problematische afwezigheden blijven stijgen
Het aantal leerlingen met problematische afwezigheden bereikte een nieuw hoogtepunt: 31.018 leerlingen (2,51% van de populatie) kwamen hiervoor in contact met het CLB. Het gaat hier om afwezigheden die problematisch zijn voor de schoolloopbaan van kinderen, zoals bijvoorbeeld ongewettigde afwezigheden en langdurige of frequente afwezigheden wegens ziekte. Sinds 2017-2018 steeg het aantal leerlingen met minstens 30 halve dagen ongewettigde afwezigheid met 44%. Ook afwezigheden van minstens 30 halve dagen wegens ziekte namen fors toe, met een stijging van 57%. 

Een goede schoolloopbaan opent deuren naar een betere toekomst, daarom benadrukt het CLB het belang van preventieve maatregelen om vroegtijdig schoolverlaten tegen te gaan en leerlingen te ondersteunen bij het behalen van een onderwijskwalificatie.

Om schooluitval te voorkomen, voorziet het CLB vanaf 1 januari 2024 een Vlaanderenbrede coördinatie van het netoverschrijdend project​‘Samen tegen Schooluitval’. Dit initiatief zet in op preventie door ervaringen en expertise te delen in heel Vlaanderen en Brussel. In elk CLB is er hiervoor een ankerfiguur aangesteld, zij komen regelmatig samen in een professionele leergemeenschap, zodat de inspirerende praktijken die uit het project komen rechtsreeks meegenomen worden naar het werkveld. Het project hoopt op een duurzame impact en lanceert in 2025 een nieuwe website met een toolbox vol nuttige praktijken.

Onderwijsalternatieven buiten de schoolmuren in de lift 

Jongeren kampen met zorgen als angststoornissen of stemmingsproblemen en verkennen daardoor steeds vaker onderwijsalternatieven buiten de school. Initiatieven om vanop afstand les te blijven volgen zien het aantal aanvragen dus stijgen. In schooljaar 2018-2019 zijn er 1.126 leerlingen in contact geweest met het CLB rond alternatief onderwijs. Dat aantal verdubbelde het afgelopen schooljaar bijna tot een totaal van 2.141 leerlingen in 2023-2024.

Het CLB maakt zich zorgen over deze toename. Voor een aantal leerlingen is dit een positief alternatief maar we stellen toch vast dat alternatief onderwijs heel wat risico’s met zich meebrengt. Het verlies van verbondenheid met het schoolleven is daar een voorbeeld van. Het CLB is ook in deze situaties een betrokken partner voor scholen en behandelende artsen. Samen kunnen we zorgvuldig afwegen hoe we het beste tegemoet kunnen komen aan de noden van de leerling. 

Jongens vaker in beeld
Uit de cijfers rond leerrecht uit 2023-2024 blijkt dat jongens 4,2 keer vaker met het CLB in contact komen rond gedragsproblemen. In totaal ging het om 25.437 leerlingen. Het merendeel van deze contacten vond plaats rond de overgang van basis- naar secundair onderwijs (tussen 11 en 13 jaar). Zo bezochten 11.727 leerlingen van 13 jaar het CLB met gedragsproblemen, tegenover 5.492 leerlingen van 16 jaar oud. De cijfers tonen een zorgwekkende trend: problematisch gedrag en definitieve uitsluitingen nemen jaar na jaar toe. Vooral in het buitengewoon secundair onderwijs zijn deze uitsluitingen zorgwekkend hoog, met een percentage van 1,71%.

Stabilisering aantal GC-verslagen

Over het algemeen zagen we het aantal GC verslagen dalen met 4,4 procent ten opzichte van 2022-2023. In schooljaar 2023-2024 werden er 20.212 GC verslagen opgemaakt. Het decreet leersteun zet verder in op de gezamenlijke verantwoordelijkheid die de school, het CLB en de leersteuncentra opnemen in toeleiding naar leersteun. In dat opzicht wordt er alvorens een GC-verslag op te maken gezocht naar andere oplossingen waarmee hetzelfde doel bereikt kan worden. Mogelijk is de daling van het aantal verslagen hiervan een effect. Een opmerkelijke stijging is wel te zien wanneer het gaat om de vraag naar expertise voor leerlingen met een verstandelijke beperking (type 2). Het aantal GC verslagen in die categorie is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Die stijging zien we voornamelijk in het kleuteronderwijs bij leerlingen waarbij nog niet duidelijk is of er sprake is van een verstandelijke beperking of een ontwikkelingsachterstand. We volgen deze trend op en hopen op korte termijn uit onderzoek te weten te komen waaraan die toename te wijten is.

Communicatie naar jongeren

Digitale tools spelen een cruciale rol in de communicatie met jongeren. De Onderwijskiezer en CLBCh@t zijn hierbij onmisbaar gebleken. In 2023-2024 werden maar liefst 390.341 vragenlijsten ingevuld via de Onderwijskiezer, een platform dat jongeren helpt bij belangrijke keuzes rond studierichtingen en carrière. Sinds de lancering in 2011 heeft het platform al meer dan 20 miljoen bezoekers bereikt, een indrukwekkend aantal dat het belang van dit platform onderstreept.

Ook CLBCh@t blijft een belangrijke tool: er vonden 8.339 gesprekken plaats, wat neerkomt op gemiddeld 45 chats per schooldag. Jongeren bespreken hier thema’s zoals schoolloopbaan, seksualiteit en cyberpesten. Deze cijfers onderstrepen hoe groot de behoefte is aan laagdrempelige en toegankelijke ondersteuning. 

In het schooljaar 2023-2024 werkten de CLB’s intensief aan de voorbereiding van een
nieuw platform voor jongeren: Blinkers. Zo leggen we een directe link tussen de leerling en het CLB. Het platform is er gekomen door de groeiende nood aan blended hulpverlening in onze sector. Met het nieuwe platform willen we beter aansluiten bij de leefwereld van kinderen en jongeren. Ze krijgen er toegang tot een eigen online omgeving waarin het mogelijk is om vlot eigen informatie, relevante toepassingen en verschillende tools te bekijken. Blinkers lanceren we in september 2025.

Preventie als sleutel

Het CLB zet sterk in op preventieve acties, met bijna 2.000 sessies in klassen in 2023-2024, goed voor 34.282 leerlingen. We stellen vast dat werken aan emotioneel en sociaal welzijn leerlingen enorm kan versterken.

De cijfers in het CLB-jaarverslag bieden een uniek portret met duidelijke tendensen die weergeven hoe het vandaag gesteld is met onze kinderen en jongeren. De cijfers leggen de grootste noden bloot en bieden zo handvatten om als samenleving na te denken hoe we elke leerling de beste kansen kunnen blijven geven.

De CLB-sector is een constructieve partner voor leerlingen, ouders en scholen. We zetten in op begeleiding, samenwerking en preventie om de verbondenheid tussen leerlingen en hun school te versterken. Zo bieden we jongeren een toekomstperspectief. Alleen door krachten te bundelen, kunnen we een duurzame impact maken. We kijken ernaar uit om hierin een actieve rol te blijven opnemen.

Het jaarverslag kwam tot stand binnen de ISC, de internettensamenwerkingscel voor de CLB’s.

Bekijk hier het volledige verslag.