Lokale verkiezingen: een kans en een verantwoordelijkheid
Straks gaan we voor de tweede keer dit jaar naar de stembus. Deze keer gaat het om een bestuur dat dicht bij de mensen staat: het lokale. Lokale beslissingen hebben een directe en zichtbare invloed op het leven van burgers en van de lokale gemeenschap. En deze keer is, voor het eerst, de stemming niet verplicht, maar een kans en een verantwoordelijkheid.
Meer dan ooit is het essentieel dat zo veel mogelijk inwoners hun stem laten horen. Een hoge opkomst zorgt er immers voor dat de gekozen vertegenwoordigers een breed draagvlak hebben en dat de beslissingen die zij nemen, de wensen en behoeften van de lokale gemeenschap weerspiegelen.
Het algemeen enkelvoudig stemrecht voor iedereen werd in België pas ingevoerd in 1948, dit is een belangrijke verworvenheid die we moeten koesteren. Het geeft iedereen de kans om invloed uit te oefenen op het bestuur, ongeacht achtergrond of sociale status. Op veel plaatsen in de wereld is dat nog steeds niet vanzelfsprekend, denk maar aan landen zoals Noord-Korea, Syrië, Afghanistan en Eritrea. We moeten ons bewust zijn van het belang van onze stem en de verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat. En dat belang kunnen we in ons onderwijs ook overbrengen bij kinderen en jongeren.
‘We do not have government by the majority. We have government by the majority who participate’
Momenteel staat de democratie in en buiten Europa onder druk, o.a. door de opkomst van het populisme. In sommige landen probeert men de media te controleren of te censureren, wat de transparantie en verantwoording van de overheid ondermijnt. Desinformatiecampagnes en cyberaanvallen ondermijnen democratische verkiezingen en zaaien verdeeldheid. Dit heeft geleid tot een verschuiving van traditionele politieke waarden en een afname van de steun voor multiculturele samenlevingen. Het veroorzaakt een daling van het vertrouwen van burgers in democratische instellingen. Net daarom is het belangrijk dat iedereen deelneemt aan het democratische proces om de waarden van vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid te waarborgen. Onderwijs kan hierin een centrale rol opnemen.
Democratische principes vormen de basis van het artistiek of pedagogisch project van het gemeentelijk en stedelijk onderwijs. Burgerschap is een essentieel element in de leerplannen van OVSG. We moedigen leerlingen en jongeren aan om kritisch na te denken en hun eigen mening te vormen, zodat zij goed geïnformeerde beslissingen kunnen nemen. Door kinderen en jongeren hun rechten en plichten, democratie en mensenrechten te leren kennen, krijgen ze de kennis en vaardigheden mee die zij nodig hebben om een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Zo kunnen ze opgroeien tot geëngageerde burgers die zich inzetten voor de gemeenschap en de mensen om hen heen. Dat betekent niet alleen dat zij gaan stemmen, maar ook dat zij zich maatschappelijk engageren, dat ze vertrouwen hebben in de ander en bereid zijn om bij te dragen aan oplossingen.
Tot slot zijn de lokale verkiezingen voor OVSG een ijkpunt omdat onze schoolbesturen hierbij democratisch verkozen worden. Onze scholen en academies zijn geworteld in de lokale gemeenschap en ze worden aangestuurd door het lokale bestuur. Onze schoolbesturen zijn niet alleen verantwoordelijk voor onderwijs maar ook voor sociaal beleid, integratie, wonen en werken, jeugdwerking, sport, kunst en cultuur … In dit nummer ging ik in gesprek met vijf van onze bestuurders (blz. 9 tot 13). Allemaal gaven ze aan dat ‘hun’ scholen of academies een voortrekkersrol opnemen en zo een hefboom zijn om beleidsinitiatieven te implementeren. Onze academies, scholen en centra zijn op dit vlak innoverend en ze dagen de samenleving uit. Daar zit nu net de kern van het krachtdadige antwoord dat elk van onze scholen, academies en centra kan bieden in deze complexe en uitdagende tijden.
Walentina Cools
Algemeen directeur OVSG
Deze tekst verscheen als edito in Imago, tijdschrift voor stedelijk en gemeentelijk onderwijs, september 2024.